Η Ανδρος είναι ένα νησί-μυστήριο. Αν και ανήκει στις Κυκλάδες ξεφεύγει από την κυκλαδίτικη ομοιομορφία. Eχει τη δική του ιδιαίτερη ταυτότητα. Είναι καταπράσινη. Εχει πηγές με νερά! Πολλά νερά! Εχει μια Χώρα με σούπερ αρχοντική όψη, εφοπλιστική παράδοση και κοσμογυρισμένους κατοίκους που δικαιολογούν, εν μέρει, μια αφ΄ υψηλού, σνομπ διάθεση. Εχει άγρια ομορφιά και μονοπάτια, που ερωτεύονται οι φυσιολάτρες και οι πεζοπόροι και ξεχωριστή γαστρονομία που αφήνει τη δική της έντονη επίγευση.

Θυμάμαι πολλές ιστορίες από τις επισκέψεις μου στο νησί. Την πρώτη φορά, φοιτήτρια ακόμη, βρεθήκαμε με την παρέα μου, φιλοξενούμενοι σ΄ένα rooms to let στο Μπατσί και ούτε που καταφέραμε από τα ξενύχτια να ανηφορίσουμε στη Χώρα. Η δεύτερη φορά στα μέσα της δεκαετίας του ΄90, είχε αφορμή μια έκθεση (δε θυμάμαι ποια) στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή. Κάθε καλοκαίρι οι εκθέσεις του γίνονται μια ωραία αφορμή για ένα σαββατοκύριακο στο νησί. Φέτος, στο πλαίσιο των μέτρων για τον περιορισμό της διάδοσης του κορωνοϊού, έχει ανακοινωθεί η προσωρινή προληπτική αναστολή λειτουργίας για το κοινό. Οπότε αναμένουμε… Εκείνη ήταν η φορά, πάντως, που μαγεύτηκα από την αριστοκρατική υπεροχή της Χώρας.

Επειτα ήρθε η Ιωάννα Καρυστιάνη με το μυθιστόρημα «Μικρά Αγγλία» που έκανε ταινία ο Παντελής Βούλγαρης να μεταφέρει τη ζωή και την ατμόσφαιρα της εποχής, όταν στα τέλη του 19ου αιώνα, οι αστοί του νησιού μαζευόταν στον “Πλάτανο” της πλατείας Καϊρη, οι κυρίες έπαιζαν χαρτιά στη Λέσχη και στα σαλόνια των νεοκλασικών σπιτιών με τα μαρμάρινα υπέριθρα, οι εφοπλιστικές οικογένειες ζούσαν σαν άλλοι Λονδρέζοι ευγενείς.

Αυτή την ατμόσφαιρα και την αίγλη του παρελθόντος την ανακαλείς περπατώντας στον κεντρικό πλακόστρωτο δρόμο της Χώρας. Είναι ο δρόμος της Αγοράς που κινείται ανάμεσα σε εμπορικά, ζαχαροπλαστεία, μαγαζιά με προϊόντα και σουβενίρ, πολλά από τα οποία μετρούν σχεδόν έναν αιώνα ζωής.

Κάθε φορά που βρίσκομαι εδώ, μ’ αρέσει να ανεβοκατεβαίνω στα στενά σοκάκια της, να παρατηρώ τα μαγαζάκια, αν άνοιξε κάποιο καινούργο, αν βρίσκονται στη θέση τους τα παλιά, να κάνω στάση στο φωτογραφείο του Μάκη, που είχα την τύχη να γνωρίσω σε ένα όψιμο φθινοπωρινό ταξίδι μου στο νησί τον Οκτώβρη του 2018. Ανοιχτόκαρδος, ανατρέπει τη φήμη των κατοίκων του νησιού, που τους θέλει λίγο σνόμπ, μου χάρισε απλόχερα πληροφορίες για το νησί. Ο δρόμος της Αγοράς, σχεδόν αυτόματα, σε κάποια φάση, σε βγάζει στο Ναυτικό Μουσείο και στην πλατεία με το άγαλμα του Αφανούς Ναύτη, έργο του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου, προς τιμή όλων των ναυτικών που έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα.

Οι Ανδριώτες λατρεύουν τη ζάχαρη και την θεωρούσαν είδος πρώτης ανάγκης από τον εποχή της Ενετοκρατίας, ενώ ήδη από το 1929 απολάμβαναν νουγκατίνα, φιλφέιγ και πουτίγκα με γαλλικές τεχνικές, χάρη στον εξ Αλεξανδρείας chef patissier Δημήτρη Γαλανό, που είχε το ζαχαροπλαστείο του στη Χώρα. Η πρώτη στάση στη Χώρα γίνεται στο ζαχαροπλαστείο «Λυγίζος» που φτιάχνει συγκλονιστικές νουγκατίνες με μαρέγκες αμυγδάλου, παστιτσάκια, αμυγδαλωτά και γλυκά του κουταλιού. Στην τελευταία μου επίσκεψη στο νησί δοκίμασα τα ζουμερά αμυγδαλωτά της οικογένειας Τζιώτη, στο ζαχαροπλαστείο της στο Κόρθι, που άνοιξε το 1978 και σήμερα οι ντόπιοι θα σε στείλουν εκεί για τα καλύτερα αμυγδαλωτά. Λευκά, στρουμπουλά, πασπαλισμένα με ζάχαρη άχνη, με λεπτό, διακριτικό άρωμα αμυγδάλου και μαλακή σάρκα, που διαλύεται στο στόμα σαν αφρός.

Βρισκόμαστε στο δεύτερο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, πράγμα που σημαίνει πως το νησί έχει διαδρομές και εύκολα θα βγάλει τον εξερευνητή από μέσα σου. . Είτε μένεις στο Γαύριο, που είναι και το λιμάνι, είτε στο Μπατσί, που είναι το πιο ζωντανό σημείο του νησιού, είτε στη Χώρα, θα χρειαστείς αυτοκίνητο και καλά skills οδήγησης, αν αποφασίσεις να μπεις σε χωματόδρομους και να αισθανθείς «off the road king or queen». Αν έχεις όρεξη για τέτοια οδήγηση, βάλε στο GPS κατεύθυνση για την υπέροχη παραλία Αχλα, όπου θα φτάσεις μετά από έναν «χορταστικό» χωματόδρομο 13 χιλιομέτρων.

Αν εν τω μεταξύ πεινάσεις, αυτό είναι το πιάτο, πρέπει να το δοκιμάσεις. Η περίφημη φρουτάλια είναι η παραδοσιακή ομελέτα που φτιάχνεται με πατάτες, λουκάνικο και αυγά. Παρότι αποτελεί η πιο φημισμένη σπεσιαλιτέ του νησιού, δύσκολα θα τη βρεις στην αυθεντική της μορφή. Η Κατερίνα Ρεμούνδου στο εστιατόριο «Ζοζέφ» στο ορεινό χωριό Πιτροφός (τηλ.2282 051050) φτιάχνει την αυθεντική φρουτάλια, κατόπιν παραγγελίας, αφού όπως μας εξήγησε, είναι σχετικά χρονοβόρα η διαδικασία, ενώ το μυστικό της είναι ότι χρησιμοποιεί και γλύνα (λίπος από χοιρινό), όπως παραδοσιακά απαιτεί η συνταγή.

Insight από την ενδοχώρα. Ανδρος δεν είναι μόνο η Χώρα και η αστική της ατμόσφαιρα. Στην ενδοχώρα το τοπίο είναι βραχώδες και θυμίζει ορεινή Ελλάδα. Αγριες βουνοκορφές, κοιλάδες, πύργοι, πέτρινα σπίτια, ξωκλήσια και τρεχούμενα νερά σχηματίζουν ένα όμορφο ανάγλυφο. «Κάθε νοικοκύρης στην Ανδρο είχε μεγάλη έκταση, γι΄αυτό και τα σπίτια είναι αραιά, ήταν όμως και αυτάρκεις…» θυμάμαι τον οδηγό ενός μικρού λεωφορείου, να λέει καθώς οδηγούσε, πριν από κάποια χρόνια, σε ένα στενό, κατηφορικό δρόμο με στροφές, από το λιμάνι του νησιού μέχρι το Ζόρκο. Γύρω μας εικόνες της άγριας ενδοχώρας του νησιού, γεμάτη με κοιλάδες «σημαδεμένες» από ξερολιθιές, σπίτια τοποθετημένα μακριά το ένα από το άλλο και γύρω τους δέντρα, μποστάνια και ζώα που ζουν ελεύθερα.

Αν θες να νιώσεις ναυαγός, είσαι ερωτευμένος και θες να ζήσεις το απόλυτο romance με την αγάπη σου, ο Ζόρκος είναι το απόλυτο μέρος να περάσεις τις διακοπές σου. Βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα του νησιού και είναι για πολλούς η ωραιότερη παραλία του νησιού ή ακόμη και του Αιγαίου. Αυτό το τοπίο αγάπησε και ο Ακύλας Αναγνωστίδης, γιατρός με θητεία στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, και έχτισε ένα ολόκληρο χωριό με σπίτια στην πλαγιά του Βρυοκάστρου στο στιλ των καπετανόσπιτων της Ανδρου με θέα ως τη Σμύρνη, την ιδιαίτερη πατρίδα του. Αυτό το ιδιαίτερο ενεργειακά μέρος ήταν το αγαπημένο του Εμπειρίκου, ο οποίος έγραψε εκεί, αρκετά ποιήματα. Πίσω στη Χώρα, αναζήτησε το σπίτι του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου, που βρίσκεται σε διαδικασία αναπαλαίωσης – διατήρησης από την οικογένεια Βαλμά της Άνδρου.

Οι γραφικές Στενιές είναι το πιο κοντινό στη Χώρα, και από τα πιο όμορφα χωριά του νησιού. Τα γραφικά δρομάκια με καπετανόσπιτα, προσφέρονται για το τέλειο background που θα διάλεγε κάθε επίδοξος φωτογράφος.

Ελα να με δροσίσεις. Ενα tour στις πηγές της Ανδρου, ξεκινά από την πιο τα Αποίκια και την περίφημη πηγή «Σάριζα» που το νερό της (ανθρακούχο και μη) κυκλοφορεί εμφιαλωμένο σε όλη την Ελλάδα. Εκεί, θα δεις και το ομώνυμο εργοστάσιο εμφιάλωσης του νερού, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται οι περίφημοι καταρράκτες της Πυθάρας. Αν θέλετε να εμβαθύνετε, συμβουλευτείτε τους ανθρώπους της «Andros Routes» – της οποίας βασικός άξονας δράσης αποτελεί η καταγραφή, η συντήρηση και ανάδειξη των παλαιών πεζοπορικών διαδρομών του νησιού. Αλλη μια πανέμορφη διαδρομή με αυτοκίνητο είναι αυτή που διασχίζει το φαράγγι Διποτάματα, και περνά δίπλα σε 24 νερόμυλους κι ένα τοξωτό γεφύρι, πριν καταλήξει στο χωριό Κοχύλι.

Τα τυριά και τα αλλαντικά της Ανδρου, έχουν τα δικά τους brand name. Το σκληρό και με αλμυρούτσικη, δυνατή, γεύση βολάκι πολλοί το παρομοιάζουν με την παρμεζάνα, ενώ η λούζα, είναι το πιο εκλεκτό μας ελληνικό αλλαντικό με μεστή γεύση, και μια συνταγή που χάνεται στο βάθος του χρόνου, αφού αποτελεί τον τρόπο συντήρησης του κρέατος, μετά τα χοιροσφάγια, μια οικογενειακή γιορτή, που γίνονται μέχρι και σήμερα, τον Οκτώβριο, κοντά στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου.

Η πιο πολυφωτογραφημένη παραλία της Ανδρου, «Της Γριάς Το Πήδημα», με το βράχο που ξεφυτρώνει μέσα από τη θάλασσα, είναι ιδανική για μπάνιο, αλλά μέχρι νωρίς το απόγευμα, αφού εδώ ο ήλιος πέφτει νωρίς. Οι συζητήσεις απαιτούν trivia γνώσεις , γι΄αυτό σου λέω, πως σύμφωνα κατά ένα μύθο, η παραλία οφείλει το όνομά της, σε κάποια γριά που «πέτρωσε» περιμένοντας τον ναυτικό γιο της.

Μια ανάσα από τη θάλασσα, το Sea Satin στον όρμο Κορθίου είναι προορισμός για σοβαρούς καλοφαγάδες. Ο Δημήτρης Γιγίνης και η γυναίκα του Μαίρη, ανάλογα με την εποχή, μετατρέπουν τα καλούδια του νησιού, σε πιάτα που κρύβουν μέσα τους νοστιμιά του τόπου. Εδώ θα απολαύσεις τυροκροκέτες πάνω σε βάση από μαρμελάδα τζίντζερ (κι όμως η εξωτική αυτή ρίζα φύεται στο κάμπο του Κορθίου), σαλάτα Κορθιανέζε (κάτι σαν την τοπική… καπρέζε) με ντοματίνια και ψητό βολάκι Άνδρου και στριφτάρια με συγκάθουρο (η ανδριώτικη εκδοχή της στάκας). Αν είστε τυχεροί, κι έχει απομείνει, ζητήστε να δοκιμάσετε γλυκό παμπιλόνι που είναι ένα υπερμέγεθες ντόπιο εσπεριδοειδές. (τηλ. 2282 061196)

Το κυκλαδίτικο ταμπεραμέντο του νησιού, βγαίνει στον τρόπο που φυσάει ο άνεμος. Εξασφαλίστε μέσα από τις συζητήσεις με τους ντόπιους (εμείς την τελευταία φορά, είχαμε την οικοδέσποινα του rnnb Serenity στη Λαμύρα, να προτείνει που θα πάμε για μπάνιο κάθε μέρα, αντίθετα με την κατεύθυνση του ανέμου. Αν ωστόσο, κάνεις ή ενδιαφέρεσαι να μάθεις windsurf, τότε η παραλία σου είναι ο Μύλος.

Παραλίες με το… μέτρο. Αν θες ποικιλία η Ανδρος δε θα σε απογητεύσει. Το συνολικό μήκος των ακτών της φτάνει τα 177 χλμ. Εχει για όλες τις ορέξεις. Οι οικογένειες κατευθύνονται σε Κυπρί, Μπατσί και Νειμποριό ή στις Γριάς το πήδημα, Αχλα, Ζόρκο, Ατένι, Παραπόρτι και Φελλό. Για πιο κοσμικές εμπειρίες, προσφέρεται η Χρυσή Αμμος, ο Άγιος Πέτρος ή τα Πίσω Γιάλια.

Το Μπατσί, είναι το πιο ανεπτυγμένο ψαροχώρι του νησιού έχει ατμόσφαιρα ελληνικής ταινίας των ΄60s και είναι πιο γνωστό στους πολλούς. Οχι τυχαία, τα ασβεστωμένα λευκά σπιτάκια με μπλε παράθυρα και τις κόκκινες κεραμιδοσκεπές, αποτέλεσαν το set για την ταινία «Κορίτσια στον ήλιο». Σήμερα, έχει ζωντανό, «τουριστικό προφίλ» και η παραλιακή περατζάδα είναι γεμάτη από γουστόζικα καφέ, ταβέρνες, εστιατόρια και μπαρ, αφού είναι το σημείο όπου χτυπάει και η καρδιά της νυχτερινής διασκέδασης του νησιού. Η φήμη του Σταμάτη (λειτουργεί από το 1965) για τα μαγειρευτά και τη γαριδομακαρονάδα του, έχει διαδοθεί, ενώ το spot για θέα σε όλο το Μπατσί είναι ο Φάρος, που σερβίρει πολίτικα πιάτα.

Είπα ξανά «Μικρά Αγγλία» και ήδη νιώθω την ανάγκη να κλείσω διαμονή στο ομώνυμο κουκλίστικο ξενοδοχείο

της Χώρας. «Μικρά Αγγλία» ήταν το δεύτερο όνομα με το οποίο έγινε γνωστό το νησί της Άνδρου, την εποχή της ακμής της, και σ΄αυτό το νεοκλασικού ρυθμού οίκημα 200 ετών και βάλε, μοιάζει να ζεις στο τότε, με όλες τις ανέσεις του σήμερα. Λάτρεψα τα ξεκούραστα χρώματα, τον οικολογικό χαρακτήρα στα υλικά, τα δρύινα πατώματα, την ονειρική διάθεση, την μουσική στα μπάνια και την αύρα του μοντέρνου ντιζάιν, που δένει με την αρχιτεκτονική του. (Ξεν. Μικρά Αγγλία, τηλ. 22820/22207)