Το νέο μουσείο της Αθήνας δεν είναι απλώς ένα ακόμα μουσείο, αλλά μια ζωντανή υπενθύμιση ότι στη φύση όλα συνδέονται – κι ότι μέσα σε αυτό το “όλα” είμαστε κι εμείς

Στην εποχή της κλιματικής αγωνίας και της οικολογικής πληροφορίας σε… υπερφόρτωση, είναι σπάνιο να βρίσκεις έναν χώρο που δεν σε καταβάλει με ενοχές, αλλά σε βοηθά να νιώσεις ξανά μέρος του κόσμου γύρω σου.

Το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή στην Κηφισιά κάνει ακριβώς αυτό: μετατρέπει τη γνώση σε εμπειρία, την επιστήμη σε αφήγηση και τη φύση σε κάτι οικείο και μεγαλειώδες, ταυτόχρονα.

Με τη νέα του έκθεση «Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται», το πρόσφατα ανακηρυγμένο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας επανασυστήνεται στο κοινό ως ένας ζωντανός οργανισμός: ένας κόμβος όπου συναντιούνται η έρευνα, η εκπαίδευση και η ανάγκη να ξαναδούμε τον πλανήτη μας με άλλα μάτια.

Πρόσφατα ανακηρύχθηκε επίσημα Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, επισφραγίζοντας μια πορεία σχεδόν έξι δεκαετιών επιστημονικής έρευνας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και δράσης. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα αποκτά για πρώτη φορά θεσμικά έναν «κεντρικό κόμβο» γνώσης για τη φύση της, αντίστοιχο με εθνικά μουσεία άλλων χωρών με πλούσια βιοποικιλότητα. Και αυτό αλλάζει τον ρόλο του Μουσείου: από ένας αγαπημένος χώρος σχολικών επισκέψεων, γίνεται σημείο αναφοράς για τη διαχείριση της γνώσης γύρω από το περιβάλλον και την κλιματική κρίση.

«Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται» – μια έκθεση για το αόρατο νήμα

Η νέα μεγάλη έκθεση, που δημιουργήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, έρχεται να μεταφράσει μια λέξη που ακούμε συνεχώς – βιοποικιλότητα – σε κάτι χειροπιαστό, συγκινητικό και πολύ προσωπικό.

Μέσα από διαδραστικά ψηφιακά εκθέματα, ολογράμματα, εντυπωσιακές οπτικοακουστικές παραγωγές αλλά και φυσικά δείγματα, η έκθεση φωτίζει το αλληλένδετο της ζωής:

• τα είδη που παλεύουν για επιβίωση εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια
• τα γονίδια που κάνουν τον καθένα μας μοναδικό
• τα οικοσυστήματα όπου όλα συνυπάρχουν – φυτά, ζώα, νερό, έδαφος, κλίμα
• τις σχέσεις ανάμεσα στους οργανισμούς αλλά και με το περιβάλλον τους

Σύντομα καταλαβαίνεις ότι η βιοποικιλότητα δεν είναι ένας «κατάλογος ειδών», αλλά το πλέγμα της ζωής στο οποίο ανήκουμε όλοι. Η έκθεση δεν ωραιοποιεί: εστιάζει στις πιέσεις και τις απειλές – από την κλιματική αλλαγή μέχρι την υποβάθμιση των οικοτόπων – και σε καλεί σε έναν ήρεμο αλλά σαφή επαναπροσδιορισμό στάσης ζωής. Σε αυτόν τον πλανήτη, τίποτα δεν υπάρχει μόνο του.

Από τις συλλογές σε νούμερα, σε μια ζωντανή εμπειρία

Πέρα από τη νέα έκθεση, η επίσκεψη στο Μουσείο παραμένει μια πολυεπίπεδη βόλτα στον φυσικό κόσμο. Στις αίθουσες Φυσικής Ιστορίας, η χερσαία ζωολογία φέρνει τον επισκέπτη κοντά σε σπονδυλόζωα της Ελλάδας και του κόσμου: πουλιά σε αναπαραστάσεις βιοτόπων, θηλαστικά, θαλάσσιες χελώνες, Μεσογειακή φώκια, ερπετά και αμφίβια. Οι δεινόσαυροι έχουν τη δική τους δυναμική παρουσία, με τον Τρικεράτοπα να κυριαρχεί στο χώρο.

Η βοτανική έκθεση σε βάζει στο μικροσκόπιο του φυτικού κόσμου: από το τρισδιάστατο φυτικό κύτταρο μέχρι τη μορφολογία των ανώτερων φυτών και τις έξυπνες προσαρμογές τους στο περιβάλλον. Στην εντομολογική συλλογή, πεταλούδες και έντομα της Ελλάδας και άλλων περιοχών του πλανήτη αποκαλύπτουν μια εξωφρενική ποικιλία σχημάτων και χρωμάτων.

Στην υδροβιολογία, οι συλλογές κοχυλιών – πάνω από 120.000 δείγματα – αφηγούνται τη ζωή στις ελληνικές θάλασσες και στα νερά όλου του κόσμου. Η γεωλογία και η παλαιοντολογία φέρνουν στο προσκήνιο ορυκτά, πετρώματα και απολιθώματα από διαφορετικές γεωλογικές εποχές, μαζί με την περίφημη πανίδα του Πικερμίου και της Σάμου.

Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: χιλιάδες δείγματα σπονδυλόζωων, περίπου 40.000 δείγματα στην εντομολογική συλλογή, χιλιάδες γεωλογικά ευρήματα – και παράλληλα, μια βοτανική συλλογή 100.000 δειγμάτων στο Ερμπάριο, που καλύπτει τα είδη φυτών όλης της ελληνικής επικράτειας. Πίσω από τις προθήκες, εκτυλίσσεται μια τεράστια υποδομή επιστημονικής γνώσης.

Κλιματική αλλαγή, μια έκθεση σε δεύτερο πρόσωπο

Από το 2022, το Μουσείο έχει επενδύσει και σε ένα ακόμη κρίσιμο θέμα: την κλιματική κρίση. Η διαδραστική έκθεση «Κλιματική Αλλαγή και Εμείς» απευθύνεται κυρίως στους νέους – αλλά αφορά όλους. Σε 17 εκθεσιακούς σταθμούς, οι επισκέπτες εξερευνούν με απλό τρόπο πώς συνδέονται:

• η ενέργεια που καταναλώνουμε
• οι μεταφορές που επιλέγουμε
• η παραγωγή τροφίμων
• η χρήση του νερού
• τα απορρίμματα και η ανακύκλωση
• η επιστημονική έρευνα

Το «εμείς» στον τίτλο δεν είναι τυχαίο: η έκθεση μιλάει για προσωπική ευθύνη, αλλά και για παγκόσμια συνθήκη.

Η Σφαίρα – μια Γη που ζωντανεύει μπροστά σου

Σημείο–ορόσημο του Μουσείου είναι η ημισφαιρική Γεώσφαιρα, ένας από τους μεγαλύτερους θόλους αυτού του τύπου στον κόσμο. Εδώ, με τη βοήθεια του προγράμματος Science on a Sphere του National Oceanic and Atmospheric Administration, οι επισκέπτες βλέπουν τη Γη να «αναπνέει» μέσα από πραγματικά δεδομένα: ωκεάνια ρεύματα, καιρικά φαινόμενα, κλιματικά σενάρια.

Προβολές βίντεο, ειδικοί φωτισμοί και ηχητικά εφέ συνθέτουν μια εμπειρία που ξεπερνά την κλασική επίσκεψη σε μουσείο – μοιάζει περισσότερο με ένα μικρό ταξίδι στον πλανήτη μας, σε fast forward και rewind.

Μουσείο–εργαστήριο & ανοιχτή κοινότητα

Το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή δεν αρκείται στο να εκθέτει. Διαθέτει σύγχρονα εργαστήρια Οικολογίας Εδάφους, Ποιότητας Υδάτων και Βιοαναλυτικής, συμμετέχει σε ελληνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, συνεργάζεται με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και διεθνή δίκτυα.

Παράλληλα, παραμένει πρωτοπόρο στην περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Ελλάδα, με:

• εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, τόσο δια ζώσης όσο και διαδικτυακά
• θεματικές εκθέσεις («Κλιματική Αλλαγή κι Εμείς», «Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται»)
• δράσεις για οικογένειες: εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης, «Σάββατο στο Μουσείο με ένα Βιβλίο», Summer Camp, e-kids
• χριστουγεννιάτικα προγράμματα και ειδικές εκδηλώσεις

Μέσα από τη Nature Team, μια ανοιχτή κοινότητα φίλων του Μουσείου, καλεί το κοινό να συμμετάσχει σε δράσεις στη φύση μαζί με τους επιστήμονές του – από εξορμήσεις παρατήρησης έως citizen science.

Η Πρόεδρος του Μουσείου, Φαλή Βογιατζάκη, συνοψίζει τον νέο ρόλο του με μια φράση που αξίζει να σταθούμε:«Το Μουσείο μας είναι διαφορετικό από τα άλλα μουσεία. Διότι αυτό το Μουσείο σας ωθεί σε δράση στη μάχη για τη συντήρηση της ζωής στη Γη.»

Τα «όπλα» του, όπως λέει, είναι η παραγωγή και η διάχυση γνώσης, αλλά και η αφύπνιση της ηθικής συνείδησης του ανθρώπου απέναντι σε έναν πλανήτη που δοκιμάζεται από την αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα και την κλιματική κρίση.

Info:

• Πού: Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, Όθωνος 100, Κηφισιά
• Έκθεση: «Βιοποικιλότητα. Όλα συνδέονται» (περιλαμβάνεται στο γενικό εισιτήριο)
• Ωράριο: Δευτέρα–Παρασκευή: 09.00–16.00 | Σάββατο & Κυριακή: 10.00–15.00